Kristal schoonmaken en onderhouden

Kristal heeft een bijzondere glans die je niet snel over het hoofd ziet. Die heldere schittering komt alleen goed tot zijn recht als het glas schoon en onbeschadigd is. Toch is kristal kwetsbaarder dan het lijkt. De fijne randen en het gladde oppervlak kunnen snel dof worden of krassen krijgen als je het verkeerd schoonmaakt.
Met een beetje aandacht blijft het jarenlang mooi – of het nu gaat om een oude karaf, een vaas of een stel wijnglazen.

Kristal poetsen met zorg

De basis is eenvoudig: gebruik altijd lauw water, een mild afwasmiddel en zachte doeken. Warm water of schurende sponzen kunnen het glas dof maken of zelfs laten barsten door temperatuurverschil.
Leg bij voorkeur een handdoek of rubberen mat op de bodem van de gootsteen. Zo voorkom je dat een stuk breekt als het per ongeluk wegglijdt.

Vul de gootsteen met lauw water en een klein beetje afwasmiddel. Dompel het kristal voorzichtig onder en beweeg het rustig met de hand door het water. Hard schrobben is niet nodig; vuil laat meestal vanzelf los. Voor fijne details of gegraveerde patronen kun je een zachte borstel gebruiken – bijvoorbeeld een schone tandenborstel – om voorzichtig het stof uit de groeven te halen.

Spoel daarna af met schoon water, liefst op dezelfde temperatuur, zodat het kristal niet schrikt van het temperatuurverschil. Droog elk stuk direct met een zachte, pluisvrije doek. Zo voorkom je watervlekken en behoudt het glas zijn glans.

Vlekken en kalkaanslag verwijderen

Soms blijft er toch een waas of kalkaanslag achter, vooral als het glas lange tijd heeft gestaan. Dat is eenvoudig te verhelpen. Meng een beetje witte azijn met water en wrijf het voorzichtig over de vlek met een zachte doek. Een alternatief is isopropylalcohol, dat helpt bij hardnekkige aanslag zonder het oppervlak aan te tasten.

Spoel na met schoon water en droog meteen af. Laat kristal liever niet aan de lucht drogen – opgedroogde druppels laten snel sporen na.

Gebruik nooit bleekmiddel of agressieve schoonmaakmiddelen. Die kunnen het oppervlak aantasten en zorgen dat de glans verdwijnt.

Voorzichtig met temperatuur en hitte

Kristal en plotselinge temperatuurwisselingen gaan niet goed samen. Het glas kan barsten als het uit een koude kast komt en direct in heet water wordt gezet. Gebruik daarom altijd lauwwarm water bij het schoonmaken en laat glazen op kamertemperatuur komen voordat je ze wast.

Ook bij gebruik is het goed om voorzichtig te zijn. Giet nooit kokend hete vloeistoffen in een kristallen glas of schaal, want het materiaal is daar niet op berekend.

Kristal bewaren

Na het schoonmaken is het belangrijk dat kristal veilig wordt opgeborgen. Zet glazen of schalen nooit te dicht tegen elkaar aan – een kleine beweging kan al genoeg zijn om een randje te breken.
Gebruik eventueel dunne viltjes of stukjes zachte doek tussen de voorwerpen, zeker als ze gestapeld worden. Bewaar ze op een stabiele plek, niet te dicht bij de rand van een plank of kast.

Antieke stukken kun je beter apart zetten, zodat ze niet in contact komen met moderne glazen die iets harder zijn van samenstelling.

Wie zijn kristal in een vitrine bewaart, ziet het stof zich langzaam ophopen. Afstoffen met een zachte microvezeldoek is dan vaak al genoeg. Vermijd droge papieren doekjes – die kunnen kleine krasjes veroorzaken.

Waarom de vaatwasser geen goed idee is

Hoewel het verleidelijk kan zijn, is de vaatwasser geen veilige plek voor kristal. De hitte, het spoelmiddel en de druk van het water kunnen het glas dof maken of zelfs laten barsten. Zeker bij oud of handgeslepen kristal is de kans groot dat het oppervlak zijn glans verliest.

Kristal dat decennialang zijn glans heeft behouden, kan in één vaatwasbeurt dof worden. Was het dus altijd met de hand – het kost wat meer tijd, maar het verschil zie je meteen.

Kleine beschadigingen en dofheid

Bij oud kristal komen kleine krasjes of doffe plekken vaak voor. Soms kun je de glans herstellen door het oppervlak zachtjes op te wrijven met een doek met wat alcohol of azijn.
Er zijn ook speciale polijstmiddelen voor kristal, maar gebruik die alleen als het echt nodig is, en test ze eerst op een onopvallend stukje.

Breuken of chips kun je beter niet zelf proberen te herstellen. Lijm laat bijna altijd sporen na en kan de waarde van een stuk verminderen. Bij waardevol kristal is het verstandig om een glasrestaurator te raadplegen.

Oud kristal schoonmaken

Antiek kristal verdient wat extra voorzichtigheid. Oud glas bevat vaak meer lood, waardoor het zachter is. Dat geeft wel die bijzondere klank en glans, maar maakt het gevoeliger voor krassen.

Gebruik bij het schoonmaken van oude karaffen of vazen een klein beetje azijn in het water om eventuele aanslag te verwijderen, maar laat het nooit te lang staan. Vul de karaf, draai hem rustig rond en spoel daarna direct uit.

Wanneer er aanslag in de hals of onderkant zit die lastig bereikbaar is, kun je ongekookte rijst gebruiken. Voeg wat water en een druppel afwasmiddel toe, en draai voorzichtig rond. De rijstkorrels verwijderen vuil zonder het glas te beschadigen.

Regelmatig onderhoud

Kristal dat regelmatig gebruikt wordt, blijft meestal vanzelf in goede conditie. De grootste vijand is stilstand: stukken die lang op een plank staan, trekken stof en vocht aan.

Neem glazen of vazen af en toe af met een zachte doek en controleer ze op kleine beschadigingen. Wie zijn glaswerk af en toe naloopt, voorkomt dat scheurtjes groter worden of dat vuil zich vastzet.

Als je het kristal alleen ter decoratie gebruikt, houd het stofvrij en vermijd direct zonlicht. UV-licht kan de kleur of glans op den duur aantasten.

Waarom deze zorg de moeite waard is

Kristal is meer dan glas. Het wordt al eeuwen gewaardeerd om de manier waarop het licht vangt en weerkaatst. Oude karaffen, glazen en schalen zijn vaak met de hand geslepen, waardoor elk stuk iets unieks heeft.

Wie zijn kristal met aandacht behandelt, behoudt niet alleen de glans, maar ook het verhaal dat erin zit. Een vaas die generaties heeft overleefd, laat zien dat mooi glas niet vergaat – zolang je er goed voor zorgt.

Bij D’Antan vind je regelmatig antieke en vintage kristallen voorwerpen: van karaffen en wijnglazen tot decoratieve schalen. Bekijk onze collectie kristal op dantan.nl